รายงานข่าวสารสุขภาวะภาคกลาง ๖ ธันวาคม ๒๕๕๕
ตอน ปี่ซังข้าว
สวัสดีครับท่านผู้ฟัง ผมเช เชลศ ธำรงฐิติกุล วิทยุชุมชนคนหนองหญ้าไซ อำเภอหนองหญ้าไซ จังหวัดสุพรรณบุรี กลับมาพบกับท่านผู้ฟังอีกเช่นเคย ในสัปดาห์นี้ที่อำเภอหนองหญ้าไซ จังหวัดสุพรรณบุรีชาวนากำลังเกี่ยวข้าวในฤดูนาปี ๒๕๕๕ ซึ่งเป็นข้าวนาปีในช่วงสุดท้ายในพื้นที่ปลายน้ำเขตรับน้ำเขื่อนกระเสียว
ทำให้ผมนึกถึงความทรงจำเก่าๆในอดีต เมื่อถึงฤดูเกี่ยวข้าวนาปีพ่อแม่และญาติพี่น้องก็จะไปเอาแรงกันลงแขกเกี่ยวข้าว โดยจะหมุนเวียนไปเอาแรงและไปใช้แรงกัน จนเกี่ยวข้าวหมดทุ่งในทุกวันของหน้านี้
พอตกเย็นกลับบ้าน เด็กๆลูกหลานก็จะมารอรับของเล่น ที่จะมีติดมือมาฝากเสมอทุกๆวัน ของเล่นนั้นก็คือ
ปี่ซังข้าว ปี่ซังข้าวเป็นของเล่นที่เด็กๆชอบ ชอบทั้งเด็กผู้ชายและเด็กผู้หญิง ปี่ซังข้าวทำจากซังข้าวที่เหลือจากการเกี่ยวข้าวไปแล้ว มีลักษณะเป็นหลอดๆยาวประมาณ ๕-๖ นิ้ว ส่วนหัวของปี่เป็นหลอดกลวงสำหรับเป็นช่องให้เป่าลมเข้าไป ส่วนหางของปี่จะตัดให้ติดปล้องซังข้าว เพื่อกั้นลมให้ลมย้อนมาออกในช่องอากาศทางออก ซึ่งช่องนำอากาศออกจะอยู่ติดๆกับส่วนหางปี่ ห่างกันประมาณ ๑ เซนติเมตร ส่วนมากชาวนาจะใช้เคียวเกี่ยวซังข้าวแล้วมือบี้ให้หลอดแตกช่วงส่วนหางปี่ เพื่อให้ลมออกช่องนี้หรือใช้เคียวฝานให้เปิดเป็นปากเป็ด เมื่อเป่าลมเข้าไปในปี่ลมจะเสียดสีกับผนังหลอดและไปปะทะกับปล้องซังข้าวแล้วหักเหมาออกในช่องทางออกอากาศ ทำให้เกิดเสียง ยิ่งเป่าลมแรงๆเสียงปี่ก็จะยิ่งดังชัดเจน
โดยจะต้องเลือกซังข้าวที่ใหญ่ๆอวบๆแข็งๆไม่แตก คุณภาพของปี่ก็จะดี ใช้งานได้หลายครั้ง แต่ก็มีข้อจำกัดอยู่เมื่อปี่ซังข้าว แตก หรือเหี่ยว ปี่ก็จะไม่ดัง ต้องผลิตอันใหม่ จึงต้องทำให้บ่อยๆทุกวันก็ว่าได้ ซึ่งไม่ต้องซื้อไม่มีราคาค่างวดอะไร ปี่ซังข้าวในฤดูนาปีจะมีคุณภาพมากที่สุดเพราะในฤดูนาปีชาวนาที่นี่เขาจะปลูกข้าวหอมมะลิ หรือข้าว กข ๗ หรือภาษาถิ่นเรียกว่าข้าวสูง ตามลักษณะของลำต้นข้าว ช่วงปล้องข้าวจะยาว ลำต้นจะแข็งๆ จะใช้ทำปี่ซังข้าวได้ดีมีคุณภาพ เป็นของเล่นที่ประทับใจในความทรงจำวัยเด็ก
ซึ่งในปัจจุบันไม่มีแล้ว เพราะปัจจุบันไม่ใช้เคียวเกี่ยวข้าว ไม่มีการลงแขกเกี่ยวข้าว แต่ใช้รถเกี่ยวข้าว รถเกี่ยวข้าวก็จะวิ่งในแปลงนาซังข้าวจะแตกยกแปลง จะทำปี่ไม่ได้ และที่สำคัญไม่มีเด็กร้องขอเล่นปี่ซังข้าว เพราะไม่รู้จัก ไม่รู้ว่าเป็นอย่างไร รู้จักแต่เล่นเกมส์ เล่นคอมพิวเตอร์แท็บเล็ท และไม่มีผู้ใหญ่สนใจจะทำให้เด็กๆเล่นเพราะมีข้อจำกัดเรื่องเวลากับปัญหาต่างๆอีกมากมาย
ของเล่นจากธรรมชาติ จากวัฒนธรรมภูมิปัญญาชุมชนท้องถิ่นก็ถูกลืมเลือนหายไป ผมคิดว่าท่านผู้ฟังหลายท่านที่เป็นลูกชาวนา ลูกชนบท ต้องรู้จักและเคยเล่น หรือเคยมีประสบการณ์อย่างนี้มาก่อน ช่วยกันอนุรักษ์เอาไว้นะครับของดีๆในชุมชนกำลังจะถูกลืม
เชลศ ธำรงฐิติกุล รายงาน