เกาะติดสมัชชาฯ – โต๊ะข่าวเปิดประเด็น คสช.ชวนคุย : จากปัญหาพื้นที่ สู่ “นโยบายสาธารณะ” เพื่อสุขภาวะไทย

ในงานสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 18 รายการ Health Station Talk ได้นำเสนอช่วงพิเศษ “เกาะติดสมัชชาฯ – โต๊ะข่าวเปิดประเด็น” เพื่อเปิดพื้นที่สนทนาระหว่างผู้เชี่ยวชาญและชุมชน ว่าด้วยปัญหาสุขภาพที่สังคมไทยกำลังเผชิญ และเส้นทางสู่การผลักดันให้กลายเป็น “นโยบายสาธารณะ” ที่ตอบโจทย์ประชาชนอย่างแท้จริง

หัวข้อเสวนา “ประเด็นปัญหาจากพื้นที่สู่นโยบายสาธารณะ” ดำเนินโดย คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (คสช.) ซึ่งเป็นกลไกสำคัญตาม พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 ทำหน้าที่ขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะบนฐานข้อมูล ความรู้ และการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน

เวทีนี้มี คสช. 4 ท่านร่วมแลกเปลี่ยน ได้แก่

• ดร.สมพันธ์ เตชะอธิก
• รศ.ดร.กาสัก เต๊ะขันหมาก
• นายสุทธินันท์ บุญมี
• ดร.วิสุทธิ บุญญะโสภิต
•  

ภาพใหญ่ของปัญหาสุขภาพยุคใหม่ : มองครบ 4 มิติสุขภาวะ

ดร.สมพันธ์ เปิดประเด็นด้วยการชี้ว่า สุขภาพยุคปัจจุบันต้องมอง “ครบ 4 มิติ” คือ
กาย – จิต – สังคม – ปัญญา เนื่องจากปัญหาที่คนไทยเผชิญไม่ใช่เพียงโรคภัย แต่เชื่อมโยงกับสภาพแวดล้อม สังคม และโครงสร้างเศรษฐกิจ เช่น

• วิกฤตน้ำท่วมภาคใต้ที่ทวีความรุนแรง
• ฝุ่น PM2.5 ในภาคเหนือ–อีสานที่สะสมยาวนานหลายเดือน
• ความเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศและเศรษฐกิจฐานชุมชน
• ปัญหาสุขภาพจิตของเด็กและผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้นต่อเนื่อง

“สุขภาพคือคุณภาพชีวิต ไม่ใช่แค่การรักษาโรค” ดร.สมพันธ์ ทิ้งท้าย

เสียงจากอีสาน : เมื่อ “อีสานไม่เผา” กลายเป็นวาระระดับประเทศ

นายสุทธินันท์ บุญมี อดีตผู้ว่าราชการจังหวัดอำนาจเจริญ ระบุว่า “ปัญหาอันดับหนึ่งของอีสาน คือ การเผา” ทั้งการเผาอ้อย ซัง ฟางข้าว ซึ่งเป็นต้นตอของ PM2.5 ที่ทำให้หลายจังหวัดมีค่าฝุ่นสูงเกินมาตรฐานเกือบ 3 เท่าในรอบปีที่ผ่านมา จึงเกิดแคมเปญใหญ่ “อีสานไม่เผา” ซึ่งมีเป้าหมายลดการเผาในภาคเกษตรอย่างเป็นระบบ โดยเสนอแนวทางสำคัญ เช่น

• สนับสนุนให้เกษตรกรเปลี่ยนมาใช้ Biochar – Biomass
• สร้างตลาดรองรับผลผลิต
• จัดระบบกำกับร่วมในระดับหมู่บ้าน
• บูรณาการเจ้าของพื้นที่ทุกหน่วยงานให้ทำงานเชื่อมกัน

นี่คือการยกระดับ “ปัญหาในพื้นที่” สู่ “นโยบายสาธารณะ” ที่ขับเคลื่อนได้จริง

ภาคกลางตอนล่าง–เหนือ ตอนล่าง : ชุมชนเข้มแข็งคือคำตอบ

ดร.วิสุทธิ จากเขตสุขภาพเพื่อประชาชน เขต 3 เสนอภาพรวมของพื้นที่ที่กำลังเผชิญปัญหาใหญ่ 3 ด้าน ได้แก่

1.          ความปลอดภัยด้านอาหารและสารเคมีเกษตร

2.          การเข้าสู่สังคมสูงวัย

3.          ฝุ่น PM2.5 โดยเฉพาะนครสวรรค์ที่ติดอันดับค่าฝุ่นสูงที่สุดของประเทศในหลายช่วงเวลา

คำตอบสำคัญคือ “ธรรมนูญสุขภาพตำบล” ที่เปิดให้ชุมชนร่วมกำหนดคุณภาพชีวิตที่ต้องการ

กรณีตัวอย่างที่โดดเด่นคือ โมเดล 4 อ. ตำบลเขาดิน

• อาชีพ stable – รายได้มั่นคง
• อาศัย – สภาพแวดล้อมที่อยู่ดีมีสุข
• อนามัย – อายุคาดเฉลี่ย 80 ปี
• อนาคต – การศึกษาที่ดีสำหรับเด็กทุกคน

จากปัญหาเด็กคนหนึ่ง สู่นโยบายประเทศ : กรณีศึกษา “แม่วัยใส”

รศ.ดร.กาสัก ถ่ายทอดกรณีตัวอย่างที่เริ่มจากการสังเกตเล็ก ๆ ของพระครูบาดิการทรงพล ชยนันโท ที่พบว่าเด็กในหมู่บ้านตั้งครรภ์ก่อนวัยจำนวนมาก ท่านจึงลงมือทำ 3 ขั้นตอนสำคัญ

1.          เก็บข้อมูลจริงจากพื้นที่

2.          ศึกษาความรู้ร่วมกับ สช. และเครือข่าย

3.          ประสานทุกภาคส่วนตั้งแต่ครอบครัว โรงเรียน อบต. สาธารณสุข ไปจนถึงตำรวจ

จากปัญหาชุมชนเล็ก ๆ …กลายเป็น นโยบายสาธารณะเพื่อป้องกันการท้องไม่พร้อม และถูกนำเสนอบนเวทีสมัชชาสุขภาพแห่งชาตินี่คือพลังของ “สามเหลี่ยมเขยื้อนภูเขา” ระหว่าง
ภาควิชาการ – ภาคประชาชน – ภาครัฐ ที่รวมกันจนขับเคลื่อนนโยบายระดับประเทศได้จริง

บทสรุป : นโยบายสาธารณะเริ่มต้นได้จากทุกหมู่บ้าน

การสนทนาบนเวที Health Station Talk ครั้งนี้ตอกย้ำว่า

• ปัญหาสุขภาพคือปัญหาคุณภาพชีวิต ไม่ใช่แค่การแพทย์
• ทุกปัญหาเริ่มจากพื้นที่ แต่สามารถขยับไปสู่ระดับชาติได้
• ประชาชน หน่วยงานท้องถิ่น นักวิชาการ และภาครัฐ ต่างมีบทบาทสำคัญ
• การ “ไม่ยอมจำนนต่อปัญหา” คือแรงขับเคลื่อนที่เปลี่ยนประเทศได้

คสช.ในฐานะกลไกระดับนโยบาย จะเดินหน้ารวบรวมเสียงจากพื้นที่ เชื่อมโยงสู่การออกแบบนโยบายสาธารณะที่ยั่งยืน ครอบคลุม และสอดคล้องกับความต้องการของประชาชนอย่างแท้จริง