“ที่ประชุมกขป.เขต 10 ชุด 3 ลงมติเอกฉันท์เลือก ‘นพ.นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ’ นั่งประธาน สานต่อประเด็นเด็กปฐมวัย–RDU–บุหรี่ไฟฟ้า ขยายยุทธศาสตร์ใหม่รับมือ PM2.5 และสังคมสูงวัย ท่ามกลางโจทย์ท้าทายงบฯจำกัด-การเมืองไร้เอกภาพ”

วันที่ 4 กันยายน 2568 ที่ห้องประชุมสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเขต 10 อ.เมืองจ.อุบลราชธานี ได้มีการประชุมคณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อประชาชน (กขป.)ชุดที่ 3 เขตพื้นที่ 10 ครั้งที่ 1 /2568 โดยมีนายแพทย์วรัญูญู สัตยวงศ์ทิพย์  รองเลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ(สช.) เป็นประธาน พร้อมทั้งนายแพทย์นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ อดีตประธานคณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อประชาชน (กขป.) เขตพื้นที่ 10 พญ.อุไรวรรณ จำนรรจ์ศิริ สาธารณสุขนิเทศก์ เขตสุขภาพที่ 10 และคณะกรรมการพื้นที่กขป.10 ทั้ง 5 จังหวัดประกอบด้วย จ.อุบลราชธานี,ศรีสะเกษ,ยโสธร,อำนาจเจริญ ,มุกดาหารร่วมประชุม

สำหรับการประชุมครั้งนี้เป็นการประชุมนัดแรกของกขป.10 ชุดที่ 3 หลังจากชุดที่ 2 ได้หมดวาระลง(วาระ 4 ปี) ซึ่งระเบียบวาระการประชุมครั้งนี้มีวาระการเลือกประธาน และรองประธาน คนใหม่ ปีบริหาร 2568-2571 โดยนายแพทย์วรัญูญู สัตยวงศ์ทิพย์  ประธานที่ประชุมได้กล่าวถึงทิศทางนโยบายการดำเนินงานกขป.และระบบสนับสนุนข้อมูลต่อที่ประชุมโดยทีมเลขาฯสำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ(สช.)และองค์กรเลขาร่วม จากนั้นเข้าสู่วาระการคัดเลือกประธาน และรองประธานกขป.10 ตามระเบียบและขั้นตอน ซึ่งที่ประชุมได้เสนอชื่อนายแพทย์นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ เป็นประธาน และเสนอชื่อนายแพทย์สุรพร ลอยหา และเภสัชกรบรรเจิด เดชาศิลปชัยกุล เป็นรองประธาน โดยไม่มีผู้เสนอชื่อแข่งขันเกินจำนวนตามระเบียบกำหนด ที่สุดมติที่ประชุมเอกฉันท์

ภายหลังได้รับเลือกเป็นประธานฯนายแพทย์นิรันดร์ พิทักษ์วัชระ ได้นั่งเป็นประธานที่ประชุมและกล่าวถึงวิสัยทัศน์และแนวทางการทำงานต่อที่ประชุม พร้อมกับมีการนำเสนอผลงานกขป.10ชุดที่ 2 ที่ผ่านมาซึ่งขับเคลื่อน 3 ประเด็นคือ 1. การพัฒนาเด็กปฐมวัย 2. การพัฒนาจังหวัดการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (RDU)และการดื้อยาต้านจุลชีพ และ3.การปกป้องเด็กและเยาวชนจากบุหรี่ไฟฟ้า

นอกเหนือจากทีมเลขาเสนอผลงานแล้วยังได้สะท้อนสภาพปัญหาอุปสรรคแต่ละประเด็นพอสังเขป อาทิ การพัฒนาเด็กปฐมวัย แม้จะมีระบบดูแลตั้งแต่ระยะตั้งครรภ์ ระยะคลอดและหลังคลอด ระยะการเลี้ยงดู แต่ยังพบปัญหาพัฒนาการล่าช้าและขาดสารอาหาร ขาดการทำงานเชิงบูรณาการร่วมกัน โดยเฉพาะจ.อุบลฯเด็กปฐมวัยมีระดับไอคิว(IQ)ต่ำกว่าเกณฑ์ จนผลักดันไต่ระดับมาคาบเส้นตามเกณฑ์มาตรฐานค่าเฉลี่ยของประเทศถึงกระนั้นยังเป็นจังหวัดที่อยู่ท้ายอันดับของประเทศ นอกจากบุคลากรขาดประสิทธิภาพในการเรียนการสอน ซึ่งจากรายงานระบุว่าจากการทดสอบเชาว์ปัญญาIQเด็กปฐมวัยในปี 2564 ผลเฉลี่ยรายจังหวัดมีดังนี้ จ.ศรีสะเกษ ร้อยละ98.36 จ.อุบลราชธานี ร้อยละ 98.13 จ.อำนาจเจริญ ร้อยละ 97.85 จ.ยโสธร ร้อยละ 97.11 ส่วนจ.มุกดาหารได้ดำเนินการเข้าเกณฑ์มาตรฐานไปก่อนหน้านี้แล้ว และยังพบว่าเด็กในกขป.เขต 10 ไม่ได้เข้าเรียนตามเกณฑ์สูงถึง 70,000 คน 

ส่วนการพัฒนาจังหวัดการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (RDU)และการดื้อยาต้านจุลชีพ ชาวบ้านส่วนหนึ่งยังไม่เข้าใจและตระหนักถึงภัยเกี่ยวกับยาปฏิชีวนะดีพอ สื่อโฆษณาชวนเชื่อยังระบาดโดยเฉพาะการเข้าถึงสื่อโซเชียล ส่วนร้านค้ายังไม่ตระหนักเท่าที่ควร ยังคงมีการนำยาปฏิชีวนะมาจำหน่าย เช่น ยาชุด ยาแก้อักเสบ

สำหรับประเด็นบุหรี่ไฟฟ้า กขป.10 ได้คัดเลือกโรงเรียนบ้านพิณโท ต.ม่วงสามสิบ อ.ม่วงสามสิบ จ.อุบลราชธานี เป็นโรงเรียนต้นแบบของโครงการ ซึ่งจากข้อมูลคณะทำงานเปิดเผยว่าอายุเฉลี่ยที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าครั้งแรก 11 ปี ผู้สูบอายุต่ำสุด 7 ปี หลังการรณรงค์ประเมินสถานการณ์สำหรับการตัดสินใจในอีก 12 เดือนข้างหน้า พบนักเรียนส่วนใหญ่ตัดสินใจไม่สูบบุหรี่ไฟฟ้าอย่างแน่นอน ร้อยละ 86.2 แต่มีนักเรียนส่วนหนึ่งที่มีความคิดที่จะสูบต่อไปอีกร้อยละ 1.3 ซึ่งช่องทางการเข้าถึงส่วนใหญ่มาจากสื่อโฆษณาทางโซเชียลมีเดีย ทั้งนี้โรงเรียนบ้านพิณโท ร่วมกับหน่วยงาน ภาคีเครือข่าย รวม 15 หน่วยงานได้ร่วมลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือในวันที่ 30 พ.ค.2568

สำหรับประเด็นยุทธศาสตร์การขับเคลื่อน กขป.10ชุด 3( ปี 2568-2572)   มี 5 ประเด็น คือ 1. การพัฒนาเด็กปฐมวัย 2. การพัฒนาจังหวัดการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (RDU)และการดื้อยาต้านจุลชีพ 3.การปกป้องเด็กและเยาวชนจากบุหรี่ไฟฟ้า 4. การป้องกันและแก้ไขปัญหามลพิษจากฝุ่นPM2.5 และ 5.การเตรียมความพร้อมรองรับสังคมสูงวัย ซึ่งนพ.นิรันดร์ ยอมรับว่าเป็นโจทย์ท้าทายที่ทุกฝ่ายต้องร่วมกันฝ่าฟันไปสู่เป้าหมายที่ต้องใช้ความร่วมมือจากภาคีเครือข่ายอย่างมีเอกภาพ

ในตอนหนึ่งนพ.นิรันดร์ ได้สะท้อนสถานการณ์ว่าการทำงานเชิงนโยบายด้านสุขภาพเพื่อนำไปสู่เป้าหมาย “นโยบายกินได้” นับวันจะยุ่งยากและซับซ้อนมากขึ้น เนื่องจากสังคมไทยยังอยู่ในภาวะวิกฤติซ้อนวิกฤติ สภาพสังคมเปลี่ยนแปลงเร็ว ทั้งมิติการเมือง สังคม เศรษฐกิจ วัฒนธรรม พร้อมยกตัวอย่างการเกิดสถานการณ์สู้รบระหว่างไทยกับเขมร ซึ่งเป็นความรุนแรงที่ไม่เคยคาดคิดมาก่อน กระทบถึงการทำงานระบบสุขภาวะอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ซึ่งตนเชื่อว่าปัญหานี้ไม่จบง่ายเพราะเป็นเรื่องผลประโยชน์การเมือง “การแก้ปัญหาต้องแก้ด้วยฐานข้อมูลแต่นี่เขาไม่ใช้ฐานข้อมูล” ประธานกขป.10 กล่าวเป็นนัย

พร้อมเน้นย้ำบทบาทการทำงานกขป.ที่ต้องใช้ฐานข้อมูลแนวราบเป็นอาวุธเพื่อเชื่อมต่อแนวดิ่ง คือหน่วยงานราชการที่มีหลายกระทรวงทบวงกรมเข้าร่วมขับเคลื่อน ฉะนั้นการนำปัญหามาสังเคราะห์ นำทักษะ ประสบการณ์แลกเปลี่ยนเพื่อเป็นฐานสร้างองค์ความรู้ร่วมกันจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่ง 

“สสส.เป็นเพียงน้ำมันหล่อลื่น ส่วนสช.แม้จะมีอาวุธพิเศษ มีภาระเยอะแต่มีงบฯน้อย” นพ.นิรันดร์ กล่าวเปรียบเปรยเชิงกระทุ้งว่างบฯในหน่วยงานต่างๆกระจัดกระจายกันอยู่แต่ขาดการบูรณาการใช้งบฯไม่เป็น ในขณะเดียวกันในรายงานตอนหนึ่งระบุการมีส่วนร่วมจากผู้แทนส่วนราชการยังมีค่อนข้างน้อยแม้จะมีกฤษฏีกาเป็นเครื่องมือก็ตาม รวมถึงการถ่ายโอนภารกิจหน่วยงานสาธารณสุข เช่น รพ.สต.ไปอยู่ในการดูแลของอปท.ยังพบว่าการทำงานเชิงพื้นที่ของ อปท.หลายแห่งยังขลุกขลักเพราะเป็นงานไม่ถนัด แม้มีระเบียบการใช้เงินแต่กล้าๆกลัวๆโดนย้อนเกล็ดติดคุกหลังหมดวาระ ความหวาดระแวงเช่นนี้จึงเป็นอุปสรรคอีกอย่างหนึ่ง

ส่วนนพ.สุรพร ลอยหา ย้ำถึงอุปสรรคการทำงานว่าการขับเคลื่อนต้องมีเงินเป็นตัวตั้ง ที่ผ่านมางานด้านสุขภาวะหนักแต่งบฯน้อย คำว่าบูรณาการที่มักใช้กันบ่อยๆแต่หน้างานทำจริงไม่เวิร์ค เช่น งบฯจังหวัดบางโครงการเข้าไม่ถึงแหล่งเงินติดขัดเพราะคนทำงานไม่มีทักษะ ขาดความชำนาญในการเขียนโครงการทำให้โครงการดีๆต้องเสียโอกาสไปอย่างน่าเสียดาย

ด้านเภสัชกรบรรเจิด เดชาศิลปชัยกุล เปิดตัวว่าตนทำงานด้านคุ้มครองผู้บริโภคมาตลอดชีวิต เข้ามาทำงานกับกขป.10ตั้งแต่ชุดที่ 2 พร้อมเสนอแนวคิดการทำงานว่าต้องหนุนภาคประชาชนเข้ามามีบทบาทมีส่วนร่วมให้มากที่สุดเมื่อภาคประชาชนเข้มแข็งตนเชื่อว่านโยบายที่เราผลักดันจะเห็นผลได้ไม่ยาก พร้อมยกตัวอย่างประสบการณ์ว่าในกรณีร้านค้าขายยาต้องห้ามการที่จะให้เจ้าหน้าที่รัฐเข้าตรวจสอบจะไม่ได้รับความร่วมมือเท่าที่ควรและไม่ได้ผล แต่หากชาวบ้านชุมชนตรวจสอบกันเองจะเข้าถึงข้อมูลมากกว่าและจะมีความยั่งยืน

ด้านนายมงคล จุลทัศน์ ผู้แทนหอการจังหวัด ในเขตพื้นที่ 10  ได้สะท้อนว่าปัจจัยที่ส่งผลความเจริญ การพัฒนาจังหวัดการเมืองมีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลง พร้อมติงว่าส.ส.อุบลฯมี 11 คนแต่ไม่มีเอกภาพ ไม่มีทิศทางการพัฒนาที่ชัดเจนเหล่านี้ถือเป็นอุปสรรคการทำงานเชิงยุทธศาสตร์ของจังหวัด โดยเฉพาะจังหวัดอุบลฯเป็นจังหวัดที่ใช้ผู้ว่าฯเปลือง “10 ปีที่ผ่านมาใช้ผู้ว่า 6 คน”นายมงคล กล่าว ขณะที่นายชลธิษ จันทร์สิงห์ คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ(สช.)เสนอแนวทางเผยแพร่งานประชาสัมพันธ์องค์กรภายใต้ฐานดาต้าเบส(Database)เพิ่มอีกช่องทางสถานีวิทยุอสมท.อุบลราชธานีเป็นเครือข่ายประชาสัมพันธ์อีกทางหนึ่ง

อนึ่ง การจัดตั้งเขตสุขภาพเพื่อประชาชน หรือกขป.จัดตั้งตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี พ.ศ.2559 เป็นการสร้างกระบวนการทำงานในลักษณะการบูรณาการข้ามภาคส่วน มีคณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อประชาชน(กขป.)เป็นกลไกในการขับเคลื่อน สอดคล้องกับ “ระบบสุขภาพที่เป็นธรรม”ตามธรรมนูญว่าด้วยระบบสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 3  พ.ศ.2566 

(สมศักดิ์ รัฐเสรี : รายงาน)