NCITHS จัดเสวนา “ความตกลงการค้า CPTPP” นัดแรก ระดมผู้เชี่ยวชาญถกข้อกังวลด้านระบบยา-สาธารณสุข เผยประเด็นน่าห่วงใย “สิทธิบัตร-ผูกขาดข้อมูล” ทำยาชื่อสามัญออกสู่ตลาดช้า-ค่าใช้จ่ายสูง ส่วน “สิทธิเหนือสิทธิบัตร” เชื่อทำได้หากไม่เลือกปฏิบัติ ยังไม่พบการฟ้องร้องจากกลไกระงับข้อพิพาทรัฐ-เอกชน คณะกรรมการสนับสนุนการศึกษาและติดตามการเจรจาการค้าระหว่างประเทศที่มีผลกระทบต่อสุขภาพและนโยบายสุขภาพ (NCITHS) จัดเวทีเสวนาวิชาการความตกลง CPTPP ผลกระทบต่อสุขภาพและสังคมไทย ครั้งที่ 1 เมื่อช่วงต้นเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา ในหัวข้อ “ความมั่นคงทางสุขภาพ ระบบสุขภาพ และระบบหลักประกันสุขภาพ” เพื่อหารือในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับความตกลงที่ครอบคลุมและก้าวหน้าสำหรับหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจภาคพื้นแปซิฟิก (CPTPP) ที่เกี่ยวข้องกับระบบสาธารณสุข ดร.ภญ.ชุติมา อรรคลีพันธุ์ สำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เปิดเผยว่า ตลอดเส้นทาง Supply Chain ของระบบยา ไม่ว่าจะเป็นตั้งแต่กระบวนการคิดค้น หาสารตั้งต้น ไปสู่การผลิต ขอขึ้นทะเบียน จนเป็นการกระจายไปสู่มือแพทย์และผู้ป่วย ล้วนเกี่ยวพันกับเนื้อหาในความตกลง CPTPP หลากหลายข้อบท รวมถึงภาคผนวกอีกจำนวนมาก ทั้งนี้ ภายใต้ข้อบทมากกว่า 30 ข้อของความตกลง CPTPP พบว่ามีความเกี่ยวพันกับเรื่องของยา ไม่ว่าจะเป็นด้านการค้าสินค้า มาตรการทางการค้าที่ไม่ใช่ภาษี การลงทุน การระงับข้อพิพาทระหว่างรัฐกับเอกชน (ISDS) การค้าบริการ ตลอดจนทรัพย์สินทางปัญญา ฯลฯ ดังนั้นจึงต้องทำความเข้าใจสิ่งที่เป็นผลกระทบข้ามข้อบท และไม่สามารถพิจารณาเฉพาะข้อใดข้อหนึ่งได้ นายเฉลิมศักดิ์ กิตติตระกูล กลุ่มศึกษาข้อตกลงเขตการค้าเสรีภาคประชาชน (FTA Watch) กล่าวว่า ในประเด็นการทำ CL ยานั้น มีข้อกังวลคือการถูกจำกัดโดยการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาในหลายมิติ เช่น ลิขสิทธิ์ฉลากยา หรือรูป รส กลิ่น เสียงต่างๆ ซึ่งที่ผ่านมาพบว่าการเข้าร่วมความตกลงว่าด้วยสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาที่เกี่ยวกับการค้า (TRIPs) ได้ทำให้ประเทศไทยมีการพึ่งพายานำเข้ามากขึ้นเรื่อยๆ จากประมาณ 30% มาอยู่ที่ราว 70% นายเฉลิมศักดิ์ กล่าวอีกว่า นอกจากนี้ยังมีประเด็นการผูกขาดข้อมูลทางยา (Data exclusivity) ที่ไม่ยอมให้บริษัทยาชื่อสามัญใช้ผลการทดลองของยาต้นแบบมาเปรียบเทียบประสิทธิผลและความปลอดภัย ดังนั้นการขึ้นทะเบียนจะต้องไปทำการทดลองทางคลินิกใหม่ตั้งแต่ต้น ซึ่งจะต้องใช้ระยะเวลาและค่าใช้จ่ายอีกมาก ไม่คุ้มค่าในการลงทุน โดยมีงานวิจัยที่เคยประเมินว่าหากมีการยอมรับเงื่อนไขนี้ จะทำให้ค่าใช้จ่ายด้านยาของประเทศเพิ่มขึ้นกว่า 70,000-130,000 ล้านบาท ในช่วงระยะเวลา 20 ปี ภก.ดร.สุชาติ จองประเสริฐ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) กล่าวว่า ข้อห่วงใยในบางประเด็นที่มีการพูดถึง โดยเฉพาะมาตรการบังคับใช้ อีกข้อที่ยังน่าห่วงกังวลต่อการเข้าถึงยาของประชาชน คือการเชื่อมโยงสิทธิบัตรกับการขึ้นทะเบียนยา (Patent Linkage) จะมีผลทำให้ยาชื่อสามัญออกสู่ตลาดช้าลงหรือไม่ เนื่องจากยังมีความไม่ชัดเจนถึงกระบวนการเยียวยา ที่ผู้ผลิตยาสามัญจะต้องให้แก่เจ้าของสิทธิบัตรนั้นมีมากน้อยเพียงใด แม้ในกระบวนการขึ้นทะเบียนยาก่อนออกสู่ตลาดจะไม่เกี่ยวข้องกับการละเมิดสิทธิบัตรก็ตา ทางด้าน นายศิรพัทธ์ วัชราภัย กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ กล่าวว่า ในมาตรา 31 ของความตกลง TRIPs ได้ระบุไว้ว่าประเทศสมาชิกสามารถทำ CL ยาได้ และยังเจาะจงอีกด้วยว่าในกรณีที่เป็นความฉุกเฉินระดับชาติ ความจำเป็นเร่งด่วน